شب دهم ماه ذی‌الحجه از شب‌های پربركت و از چهار شبی است كه شب زنده‌داری در آنها مستحب است و درهای آسمان در آن زمان گشوده می‌شود.
روز عید قربان در كنار عید فطر از اعیاد شریف مسلمانان است كه در روایات به آن «یوم النحر» و «یوم الاضحی» گفته می‌شود. اهمیت این عید به قدری زیاد است كه اهل‌بیت(ع) نماز این روز را از واجبات معرفی كردند و فرمودند:«صَْلاةُ الْعِیْدِینِ فَریضَةٌ؛ نماز عید فطر و قربان واجب است.» (استبصار، ج 1، ص 443) اما فقها این نماز در عصر غیبت را به استناد روایت امام باقر(ع) كه فرمود «لَا صَلَاةَ یَوْمَ الْفِطْرِ وَ الْأَضْحَی إِلَّا مَعَ إِمَام؛ نماز دو عید باید همراه با امام باشد»، واجب نمی‌دانند.
اینك به مناسبت فرا رسیدن روز عید قربان، اعمال توصیه شده برای این روز منتشر شده است.
*****
شب دهم ماه ذی‌الحجه از شب‌هاى پر بركت و از چهار شبى است كه شب زنده‌دارى در آنها مستحب است و درهاى آسمان در این شب باز است، و زیارت حضرت سیّد الشهدا علیه السّلام، و دعاى «یا دائم الفضل على البریّة» كه در اعمال شب جمعه گذشت در این شب مستحبّ است.
روز دهم این ماه نیز روز عید قربان است كه بسیار شریف است، و اعمال آن چند چیز است:
اوّل: غسل، كه در این روز مستحبّ مؤكدّ است، و بعضى از علما آن را واجب دانسته‌اند.
دوّم: نماز عید قربان، به همان صورت كه در عید فطر ذكر شد، اما در این روز، مستحبّ است پس از نماز از گوشت قربانى افطار شود.
نماز عید قربان دو ركعت است: در ركعت اول، بعد از خواندن حمد و سوره، باید پنج تكبیر بگوید، بعد از هر تكبیر یك قنوت بخواند، بعد از قنوت پنجم، تكبیر دیگری بگوید، به ركوع رود، دو سجده بجا آورد، برخیزد و در ركعت دوم چهار تكبیر بگوید، بعد از هر تكبیر قنوت بخواند و تكبیر پنجم را بگوید، به ركوع رود، بعد از ركوع دو سجده كند، تشهّد بخواند و نماز را سلام دهد. در روز عید قربان مستحب است كه بعد از نماز، با گوشت قربانی افطار شود.
نماز عید، سورهٴ مخصوصی ندارد، امّا بهتر است در ركعت اول آن، سورهٴ شمس و در ركعت دوم، سورهٴ غاشیه یا در ركعت اول سوره «سبح اسم» و در ركعت دوم سوره «شمس» را بخوانند. همچنین در قنوت نماز عید قربان، هر دعا و ذكری خوانده شود كافیست، امّا بهتر است این دعا خوانده شود:
اللّهُمَّ أَهْلَ الْكِبْریاءِ وَالْعَظَمةِ وَ أهْلَ الجُودِ وَالجَبَرُوتِ وَ أهْلَ العَفْو وَالرَّحْمَةِ وَ أهْلَ التَقّویٰ وَالمَغْفِرَة، أسْئَلُكَ بَحَقِّ هدا الْیوَمِ الّذی جَعَلْتَهُ لِلمُسْلِمینَ عیداً وَ لِمُحَمّدٍ صَلّیٰاللهُ عَلیْه وَ آلِهِ ذُخْراً وَ شَرَفاَ وَ مَزیداً، أن تُصَلّی عَلیٰ مُحَمّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أنْ تُدْخِلنی فی كُلِّ خَیْرٍ أدْخَلْتَ فیهِ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّد وَ أنْ تُخْرِجَنی مِنْ كُلِّ سُوءٍ أخْرَجْتَ مِنْهُ مُحَمَّداً وَ آل مُحَمَّدٍ، صَلَوٰاتُكَ عَلَیُهِ وَ عَلَیْهِمْ، اللّهُمَّ إنی أسْئَلَكَ خَیرَ مٰا سَئَلَكَ مِنْهُ عِبادُكَ الصّٰالِحُونَ وَاعُوذُ بِكَ مِمّا اسْتَعاذَ عِبادُكَ الْمُخْلِصوُنَ.
«خدایا ای اهل بزرگی و عظمت و ای شایسته بخشش و قدرت و سلطنت و ای شایسته عفو و رحمت و ای شایسته تقوا و آمرزش از تو خواهم به حق این روزی كه قرارش دادی برای مسلمانان عید و برای محمّد صلی الله علیه و آله ذخیره و شرف و فزونی مقام كه درود فرستی بر محمّد و آل محمّد و درآوری مرا در هر خیری كه درآوردی در آن خیر محمّد و آل محمّد را و برونم آری از هر بدی و شری كه برون آوردی از آن محمّد و آل محمّد را كه درودهای تو بر او و بر ایشان باد. خدایا از تو خواهم بهترین چیزی را كه درخواست كردند از تو بندگان شایسته ات و پناه برم به تو از آنچه پناه بردند ازآن بندگان شایسته ات».
سوم: خواندن دعاهایى كه پیش از نماز عید و بعد از آن وارد شده، و آن دعاها در كتاب «اقبال» آمده و شاید بهترین دعاهاى این روز، دعاى چهل و هشتم صحیفه كامله سجادیه باشد، كه اوّل آن: «اللّهمّ هذا یوم مبارك» است، و دعاى چهل و ششم: «یا من یرحم من لا یرحمه العباد» را نیز بخواند.
چهارم: خواندن دعاى ندبه است.
پنجم: قربانى كردن است كه مستحبّ مؤكدّ است.
ششم: خواندن تكبیرات است براى كسی كه در منا باشد، در پى پانزده نماز كه نخستین آنها نماز ظهر روز عید است، و آخر آنها نماز صبح روز سیزدهم، و كسانی كه در سایر شهرها هستند، پس از 10 نماز، از نماز ظهر عید تا صبح دوازدهم بخوانند، و تكبیرات بر وفق روایت صحیح كتاب «كافى» این است:
اللَّهُ أَكْبَرُ اللَّهُ أَكْبَرُ لا إِلَهَ إِلا اللَّهُ وَ اللَّهُ أَكْبَرُ اللَّهُ أَكْبَرُ وَ لِلَّهِ الْحَمْدُ اللَّهُ أَكْبَرُ عَلَى مَا هَدَانَا اللَّهُ أَكْبَرُ عَلَى مَا رَزَقَنَا مِنْ بَهِیمَةِ الْأَنْعَامِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ عَلَى مَا أَبْلانَا.
خدا بزرگ‌تر است، خدا بزرگ‌تر است، معبودى جز خدا نیست، خدا بزرگ‌تر است، خدا بزرگ‌تر است، تنها براى اوست سپاس، خدا بزرگ‌تر است، بر آنچه ما را هدایت فرمود، خدا بزرگ‌تر است بر آنچه به ما روزى داد از چهارپایان بى‌زبان و سپاس خداى را بر آنچه ما را آزمود. مستحب است تكرار این تكبیرات به دنبال نمازها به قدر امكان، و خواندن آن پس از نمازهاى مستحبّ.
